Πολιτική Ποιότητας Τροφίμων

Ο κανονισμός της ΕΕ για τα ΠΟΠ/ΠΓΕ (κανονισμός 510/2006 και ο προκάτοχος του, κανονισμός 2081/92) παρέχει προστασία σε ολόκληρη την Ευρωπαϊκή επικράτεια για ονόματα αγροτικών προϊόντων και ειδών διατροφής που σχετίζονται στενά με την γεωγραφική περιοχή παραγωγής τους. Τέτοια προϊόντα πρέπει να παράγονται σε μια συγκεκριμένη περιοχή και σύμφωνα με συγκεκριμένες προδιαγραφές παραγωγής.
Κάθε αίτηση για ΠΟΠ ή ΠΓΕ πρέπει να συνοδεύεται από τις προδιαγραφές του προϊόντος που περιλαμβάνουν τουλάχιστον περιγραφή του προϊόντος, μέθοδο παραγωγής και γεωγραφική περιοχή όπου παράγεται. Επιπλέον, οι αιτήσεις πρέπει να παρέχουν αποδεικτικά στοιχεία ότι κάποια ποιότητα, φήμη ή άλλο χαρακτηριστικό του προϊόντος συνδέεται με την περιοχή παραγωγής του. Όταν κατοχυρωθεί το όνομα, οποιοσδήποτε παραγωγός που συμμορφώνεται με τις προδιαγραφές του προϊόντος και ελέγχεται είτε από κάποιον ελεγκτικό φορέα ή εθνική αρχή μπορεί να χρησιμοποιήσει το όνομα.

Το πρώτο βήμα για την Ευρωπαϊκή Πολιτική Ποιότητας Τροφίμων ήταν η Πράσινη Βίβλος:

Η Διαβούλευση για την Πράσινη Βίβλο σχετικά με την πολιτική ποιότητας των αγροτικών προϊόντων

Η Επιτροπή αποφάσισε να ξεκινήσει μια συζήτηση για το πώς μπορεί να βελτιωθεί η Ευρωπαϊκή πολιτική ποιότητας. Πρώτα ζήτησε την άποψη των ενδιαφερόμενων μερών. Γι’ αυτό το λόγο, η Επιτροπή εξέδωσε στις 15 Οκτωβρίου 2008, μία Πράσινη Βίβλο που περιλάμβανε ανοικτές ερωτήσεις για διαφορετικά θέματα που σχετίζονται με την ποιότητα. Με την λήξη της διαβούλευσης, είχαν παραληφθεί 560 γραπτές απαντήσεις από ευρύ φάσμα κοινού: αγρότες, λιανοπωλητές, εκπροσώπους Ευρωπαϊκών ομάδων συμφερόντων, τοπικές αρχές, καταναλωτές, ΜΚΟ και πολλούς άλλους.

Ετοιμάστηκε μια περίληψη των απαντήσεων και παρουσιάστηκε στο συνέδριο της Τσεχικής Προεδρίας για την πολιτική ποιότητας, που διεξήχθη στην Πράγα στις 12-13 Μαρτίου 2009.
Στις 10 Δεκεμβρίου 2010, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή υιοθέτησε το «Πακέτο Ποιότητας» με σκοπό να διασφαλίσει την ποιότητα για τους καταναλωτές και δίκαιη τιμή για τους αγρότες. Αυτό το Πακέτο Ποιότητας συνέστησε για πρώτη φορά μια ολοκληρωμένη πολιτική για τα συστήματα πιστοποίησης, τους όρους προστιθέμενης αξίας για τις ιδιότητες των αγροτικών προϊόντων και πρότυπα για τα προϊόντα. Με αυτό το Πακέτο, η Επιτροπή κάλυπτε όλες τις πτυχές της ποιότητας, από τη συμμόρφωση με ελάχιστα πρότυπα, έως τα πολύ συγκεκριμένα προϊόντα. Το Πακέτο Ποιότητας ήταν το πρώτο βήμα στο δρόμο για την οικοδόμηση ενός ισχυρότερου και πιο δυναμικού αγροτικού τομέα.

Το Πακέτο Ποιότητας περιλαμβάνει:

• Πρόταση για ένα νέο «Κανονισμό Συστημάτων Ποιότητας Αγροτικών Προϊόντων» που φέρνει συνοχή και σαφήνεια στα ευρωπαϊκά συστήματα, την ενίσχυση του εμβληματικού συστήματος προστατευόμενης ονομασίας προέλευσης και γεωγραφικής ένδειξης (ΠΟΠ και ΠΓΕ), την αναμόρφωση του συστήματος εγγυημένου παραδοσιακού ιδιότυπου προϊόντος (ΕΠΙΠ), και την θέσπιση ενός νέου πλαισίου για την ανάπτυξη Προαιρετικών Ενδείξεων Ποιότητας που θα παρέχουν στους καταναλωτές τις πληροφορίες που ζητούν όλο και πιο συχνά, όπως «ελεύθερης βοσκής» και «πρώτη πίεση εν ψυχρώ»
• Πρόταση για τον εξορθολογισμό της υιοθέτησης προτύπων εμπορίας από την Επιτροπή , που περιλαμβάνει την εξουσία να παρατείνει την επισήμανση του τόπου παραγωγής σύμφωνα με τις ιδιαιτερότητες κάθε αγροτικού τομέα
• Το Πακέτο Ποιότητας ήταν αποτέλεσμα τριετούς εκτεταμένης διαβούλευσης και συμμετοχής ενδιαφερομένων. Ανοίγει το δρόμο για μια πιο συνεκτική πολιτική ποιότητας αγροτικών προϊόντων.
• Νέες κατευθυντήριες γραμμές σχετικά με τις βέλτιστες πρακτικές συστημάτων προαιρετικής πιστοποίησης και επισήμανσης των προϊόντων με γεωγραφικές ενδείξεις.

Ευρωπαϊκά συστήματα: ενδείξεις προέλευσης για τρόφιμα και ποτά

Η ΕΕ πιστεύει ότι η ποιότητα είναι ένα σημαντικό ζήτημα για κάθε αγρότη και αγοραστή, είτε ασχολούνται με βασικά αγαθά που παράγονται σύμφωνα με βασικά πρότυπα ή με ποιοτικά προϊόντα υψηλών προδιαγραφών, για τα οποία διακρίνεται η Ευρώπη. Οι Ευρωπαίοι αγρότες πρέπει να αξιοποιήσουν την φήμη υψηλής ποιότητας για να διατηρήσουν την ανταγωνιστικότητα και την κερδοφορία τους.
Η νομοθεσία της ΕΕ ορίζει αυστηρές προϋποθέσεις που διασφαλίζουν τις προδιαγραφές όλων των Ευρωπαϊκών προϊόντων.
Επιπλέον, τα Ευρωπαϊκά συστήματα ποιότητας προσδιορίζουν προϊόντα και είδη διατροφής που καλλιεργούνται και παράγονται σύμφωνα με αυστηρές προδιαγραφές. Τα κύρια Ευρωπαϊκά συστήματα ποιότητας είναι:

Από τον Ιούνιο του 2008, 779 ονόματα έχουν κατοχυρωθεί ως ΠΟΠ ή ΠΓΕ (446 ΠΟΠ και 333 ΠΓΕ). Η Γαλλία και η Ιταλία αντιπροσωπεύουν περισσότερο από το 40% όλων των εγγραφών και μαζί με την Γερμανία, την Ελλάδα, την Πορτογαλία και την Ισπανία αντιπροσωπεύουν σχεδόν το 90% όλων των προστατευόμενων ονομάτων.

Η στατιστική ανάλυση των αιτίων διαφορετικού αριθμού εγγραφών ΠΟΠ/ΠΓΕ μεταξύ των κρατών-μελών δείχνει ότι εκτός του μεγέθους του αγροτικού τομέα, άλλοι παράγοντες που εξηγούν το φαινόμενο περιλαμβάνουν το επίπεδο ενθάρρυνσης και υποστήριξης που παρέχεται στους αιτούντες κατοχύρωση ΠΟΠ/ΠΓΕ, διαφορές στις διατροφικές συνήθειες και ημερομηνία ένταξης στην ΕΕ.

Θυμηθείτε ότι η κατοχύρωση ονόματος ως ΠΟΠ/ΠΓΕ δεν συνεπάγεται αυτομάτως αύξηση μεριδίου αγοράς, στο εσωτερικό της χώρας ή το εξωτερικό. Το μερίδιο αγοράς θα αυξηθεί μόνο αν υφίσταται ένας αριθμός επιπλέον παραγόντων, όπως η ενεργητική, ατομική ή συλλογική εκ μέρους παραγωγών επιδίωξη αύξησης του μεριδίου αγοράς, το ενδιαφέρον των καταναλωτών, η συνδυασμένη χρήση εμπορικού σήματος και η ύπαρξη εξειδικευμένων αγορών.

Η σχέση ΠΟΠ και ΠΓΕ

Η περίπτωση του ΟΙΝΟΥ

Έως σχετικά πρόσφατα, η ΕΕ ταξινομούσε την ποιότητα του οίνου σε δύο κατηγορίες: «ΟΠΑΠ» (Ονομασίας Προελεύσεως Ανωτέρας Ποιότητας), και «Επιτραπέζιο Οίνο». Αυτές οι κατηγορίες αντικαταστάθηκαν το 2011 με το ΠΟΠ (Προστατευόμενη Ονομασία Προέλευσης) και ΠΓΕ (Προστατευόμενη Γεωγραφική Ένδειξη).

Σύμφωνα με τον ορισμό της ΕΕ τα προϊόντα ΠΟΠ «παράγονται, μεταποιούνται και παρασκευάζονται σε συγκεκριμένη γεωγραφική περιοχή, με χρήση αναγνωρισμένης τεχνογνωσίας». Η ποιότητα και τα χαρακτηριστικά τους οφείλονται κυρίως ή αποκλειστικά στο συγκεκριμένο γεωγραφικό περιβάλλον και τους εγγενείς φυσικούς και ανθρώπινους παράγοντες.

Ο ορισμός της ΕΕ για τα προϊόντα ΠΓΕ είναι ότι πρόκειται για προϊόντα που συνδέονται με την γεωγραφική περιοχή στην οποία παράγονται, μεταποιούνται ή παρασκευάζονται, και που τα συγκεκριμένα χαρακτηριστικά τους αποδίδονται σε αυτή τη γεωγραφική του περιοχή. Κάθε Ευρωπαϊκή χώρα έχει τις δικές τις κατηγορίες ποιότητας που ανταποκρίνονται στα ΠΓΕ. Οι πιο σημαντικές είναι:

Παρότι οι κανονισμοί για την παραγωγή οίνου ΠΓΕ δεν είναι τόσο αυστηροί όσο εκείνοι που εφαρμόζονται στους οίνους ΠΟΠ, υπάρχουν διάσημα παραδείγματα οίνων ΠΓΕ που απαιτούν μεγαλύτερο σεβασμό (και υψηλότερες τιμές) από τα αντίστοιχα τους ΠΟΠ. Αυτό είναι ιδιαίτερα διαδεδομένο στην Τοσκάνη.

Πολιτική Ασφάλειας Τροφίμων

Ένα τρόφιμο θεωρείται ασφαλές όταν δεν αποτελεί κίνδυνο για την υγεία του καταναλωτή, καθώς απόλυτη ασφάλεια δεν υπάρχει.
Υπάρχουν διαφορετικών ειδών κίνδυνοι: φυσικοί, οργανικοί, χημικοί, που η επικινδυνότητα τους διαφέρει. Επομένως, ένα τρόφιμο μπορεί να θεωρηθεί ασφαλές αν ο κίνδυνος είναι τόσο χαμηλός ώστε να θεωρείται αμελητέος.

Εκτός από τα θέματα της υγείας υπάρχουν επίσης πτυχές που σχετίζονται με ηθικές αρχές που αφορούν την χρήση:
- Παραγωγή φιλική προς το περιβάλλον
- Διαδικασίες βιολογικής ποικιλομορφίας
- Γενετική ακεραιότητα
- Πολιτισμικές παραδόσεις

Τα κύρια βήματα της ΕΕ για την ασφάλεια των τροφίμων

Στόχος της πολιτικής της Ευρωπαϊκής Ένωσης για την ασφάλεια των τροφίμων είναι η προστασία της υγείας και των συμφερόντων του καταναλωτή, ενώ παράλληλα θα διασφαλίζεται η ομαλή λειτουργία της ενιαίας αγοράς. Για να επιτύχει αυτό το στόχο, η ΕΕ διασφαλίζει ότι θεσπίζονται και τηρούνται πρότυπα ελέγχου ως προς τα τρόφιμα και την υγιεινή των τροφίμων, την υγεία και καλή διαβίωση των ζώων, την υγεία των φυτών και για την αποτροπή κινδύνου μόλυνσης από εξωτερικές ουσίες. Επίσης θεσπίζει κανόνες σχετικά με την επισήμανση των εν λόγω τροφίμων και ειδών διατροφής. Αυτή η πολιτική μεταρρυθμίστηκε στις αρχές του 2000, σύμφωνα με την προσέγγιση «από το χωράφι στο πιάτο», πράγμα που εγγυάται υψηλό επίπεδο ασφάλειας για τα τρόφιμα και τα προϊόντα διατροφής που πωλούνται εντός της ΕΕ, σε όλα τα στάδια της αλυσίδας παραγωγής και διανομής. Αυτή η προσέγγιση αφορά τόσο στα τρόφιμα που παράγονται εντός Ευρωπαϊκής Ένωσης, όσο και σε εκείνα που εισάγονται από τρίτες χώρες.

Ο κεντρικός στόχος της πολιτικής ασφάλειας τροφίμων της Ευρωπαϊκής Επιτροπής είναι να διασφαλίσει υψηλό επίπεδο προστασίας της ανθρώπινης υγείας και των συμφερόντων των καταναλωτών σε σχέση με τα τρόφιμα, λαμβάνοντας υπόψιν την ποικιλία, συμπεριλαμβανομένων των παραδοσιακών προϊόντων, εξασφαλίζοντας παράλληλα την εύρυθμη λειτουργία της εσωτερικής αγοράς.

Η κατευθυντήρια αρχή της Επιτροπής, που περιγράφεται κυρίως στην Λευκή Βίβλο για την Ασφάλεια των Τροφίμων είναι η εφαρμογή ολοκληρωμένης προσέγγισης από το χωράφι στο πιάτο που καλύπτει όλους τους τομείς της διατροφικής αλυσίδας, συμπεριλαμβανομένης και της παραγωγής ζωοτροφών, της πρωτογενούς παραγωγής, της μεταποίησης τροφίμων, της αποθήκευσης, της μεταφοράς και της λιανικής πώλησης.

Ευρωπαϊκά πρότυπα για την Ασφάλεια των Τροφίμων

Η πολιτική της ΕΕ για την ασφάλεια των τροφίμων στοχεύει στην διασφάλιση

1. ασφαλών, θρεπτικών τροφίμων και ζωοτροφών
2. καλής υγείας και διαβίωσης των ζώων και προστασίας των φυτών
3. επαρκούς διαφανούς πληροφόρησης για την προέλευση, το περιεχόμενο/την επισήμανση και χρήση του τροφίμου

ΒΙΝΤΕΟ ΤΗΣ ΓΕΝΙΚΗΣ ΔΙΕΥΘΥΝΣΗΣ ΥΓΕΙΑΣ ΚΑΙ ΚΑΤΑΝΑΛΩΤΩΝ ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΣΦΑΛΕΙΑ ΤΩΝ ΤΡΟΦΙΜΩΝ

Ο Κανονισμός της ΕΕ για την Παροχή Πληροφοριών για τα Τρόφιμα (1169/2011)

Με ημερομηνία έναρξης την 13η Δεκεμβρίου 2014, οι επιχειρήσεις υποχρεούνται να συμμορφωθούν με την μεγάλη πλειοψηφία των κανόνων που ορίζει ο Κανονισμός της ΕΕ για την Παροχή Πληροφοριών για τα Τρόφιμα (1169/2011). Ο Κανονισμός τέθηκε σε ισχύ στις 12 Δεκεμβρίου 2011, αλλά υπήρξε πρόβλεψη τριετούς περιόδου χάριτος, ώστε να προετοιμαστούν οι βιομηχανίες τροφίμων και τα κράτη-μέλη της ΕΕ για τους νέους κανόνες επισήμανσης των ειδών διατροφής. Μεταξύ άλλων, ο Κανονισμός διευρύνει την λίστα πληροφοριών που πρέπει να παρέχονται στην ετικέτα των τροφίμων και επίσης επιβάλλει νέα καθήκοντα σχετικά με την παρουσίαση των πληροφοριών. Οι επιχειρήσεις θα αντιμετωπίσουν πρόστιμα αν δεν συμμορφωθούν με αυτές τις υποχρεώσεις.

Ο κανονισμός απαριθμεί εξαντλητικά τις πληροφορίες που θα είναι υποχρεωτικό να παρέχονται στην ετικέτα των τροφίμων, που περιλαμβάνουν στοιχεία όπως:

• οποιοδήποτε συστατικό ή βοηθητικό μέσο επεξεργασίας περιγράφεται στο Παράρτημα ΙΙ του Κανονισμού ή προέρχεται από μία ουσία ή προϊόν που περιγράφεται στο Παράρτημα ΙΙ που μπορεί να προκαλέσουν αλλεργίες ή δυσανεξίες και οι οποίες χρησιμοποιούνται κατά την παραγωγή ή την παρασκευή του τροφίμου και εξακολουθούν να υφίστανται το τελικό προϊόν, ακόμα και με άλλη μορφή
• την ποσότητα συγκεκριμένων συστατικών ή κατηγορίας συστατικών
• σε σχέση με τα ποτά που περιέχουν περισσότερο από 1.2% αλκοόλ, ο πραγματικός αλκοολικός τίτλος κατ’ όγκον
• διατροφική δήλωση

Η πληροφορία πρέπει να παρέχεται με λέξεις και νούμερα, ή με χρήση γραφικών παραστάσεων ή συμβόλων εφόσον πληρούν συγκεκριμένες προϋποθέσεις, για παράδειγμα αν διευκολύνουν τους καταναλωτές να κατανοήσουν τη συμβολή και τη σημασία του τροφίμου για το ενεργειακό και διατροφικό περιεχόμενο μιας διατροφής, και αν είναι αντικειμενικά και βασίζονται σε τεκμηριωμένη και επιστημονικά έγκυρη έρευνα μεταξύ των καταναλωτών και δεν παραπλανούν τον καταναλωτή.

Εκτός από τις πληροφορίες που αναφέρονται στον Κανονισμό και οι οποίες εφαρμόζονται σε όλα τα προϊόντα διατροφής, το Παράρτημα ΙΙΙ αφορά σε τρόφιμα για τα οποία η επισήμανση πρέπει να περιέχει μία ή περισσότερες πρόσθετες ενδείξεις, όπως τα ποτά με υψηλή περιεκτικότητα καφεΐνης ή τρόφιμα με προσθήκη καφεΐνης ή εκείνα που περιέχουν γλυκαντικά.

Οι υποχρεωτικές πληροφορίες πρέπει να σημειώνονται με τρόπο ώστε να είναι ορατές και ευανάγνωστες. Επιπρόσθετα σε αυτά τα γενικά πρότυπα, ο Κανονισμός προβλέπει το ελάχιστο επιτρεπόμενο μέγεθος γραμματοσειράς για την συσκευασία ή την ετικέτα: η γραμματοσειρά πρέπει να είναι ύψους τουλάχιστον 1,2 mm, με χρήση της μεθόδου καθορισμού του ύψους που περιλαμβάνεται στο Παράρτημα ΙV του Κανονισμού. Υπάρχει μία εξαίρεση για τις μικρότερες συσκευασίες ή τους περιέκτες «η μεγαλύτερη επιφάνεια των οποίων είναι μικρότερη από 80 cm2» όπου σε αυτή την περίπτωση το ύψος της γραμματοσειράς μπορεί να είναι 0,9mm.

Εγχειρίδιο Γεωργικών Συμβουλών για την Πολλαπλή Συμμόρφωση

Ο Οργανισμός Πιστοποίησης και Επίβλεψης Γεωργικών Προϊόντων (Ο.Π.Ε.ΓΕ.Π.-Agrocert), με επιμέλεια του Γεωπονικού Πανεπιστημίου Αθηνών έχει εκδώσει έναν οδηγό καλών πρακτικών για την υποστήριξη των γεωργικών συμβούλων.